Sağlık otoriteleri tarafından genellikle haftada üç defadan az sayıda dışkılama olarak tanımlanan kabızlık sorununun tedavisi, bağırsak sağlığı için önem arz eder. Tıp literatürüne konstipasyon olarak bilinen kabızlık çözümü için bağırsak mikrobiyotası yani bağırsak florasının düzenlenmesi önem taşır (1). Mikrobiyota, sindirim sistemi, vajina, ağız gibi vücudun tek bir kompartımanında bulunan farklı çeşit ve sayıda bakteri, virüs, mantar gibi mikroorganizmalardan oluşan doğal canlı ortamdır (2). "Kabızlık ne demek?", "Kabızlık neden olur?", "Kabızlık için ne yapılır?" gibi merak ettiğiniz tüm soruların yanıtı için yazının devamını inceleyebilirsiniz.
Kabızlık Nedir?
Kabızlık, teknik olarak bağırsak hareketlerinde değişiklik sonucu, haftada üç defadan daha az sıklıkta olan, sert ve kuru dışkılama ile sonuçlanan boşaltım problemi olarak tanımlanabilir. Bununla birlikte dışkılama sıklığı kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Örneğin bazı bireylerde normal sıklık günde iki defa iken diğerinde haftada iki ya da üç kez olabilir (3). Her yaştan insanı etkileyebilen ve toplumda yaygın bir sorun olan kabızlık, genellikle diyet ve yaşam tarzınızda yapılabilecek bazı küçük değişikliklerle kolaylıkla kontrol altına alınabilir (4).
Kabızlık Belirtileri Nelerdir?
Kabızlık belirtileri, kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve her birey semptomları farklı şekilde deneyimleyebilir. Belirtiler ayrıca diğer bazı tıbbi rahatsızlıklar veya problemlere benzerlik özellikler taşıyabilir.Bu sebeple başka hastalıklarla ayırıcı tanısının yapılabilmesi adına kabızlık belirtileri oluşması durumunda bir doktora danışmak önemlidir.önemlidir (5). Kabızlıkta yaygın olarak gözlenen bazı belirtiler aşağıda listelenmiştir:
-
Ağrılı ve zor dışkılama
-
Dışkılama sırasında ıkınma ihtiyacı
-
Haftada üç defadan az sıklıkta dışkılama
-
Olağandan daha az miktarda dışkı
-
Karında şişkinlik ve rahatsızlık hissi
-
Karında ağrı ve kramplar
-
Dışkılama sonrası hala bağırsaklarda doluluk hissi
-
Dışkının olağandan kuru ve sert olması (5, 6)
Kabızlık Neden Olur?
Sert kıvamda ve kuru bir dışkı, kalın bağırsakta fazla su emiliminin bir sonucu olarak ortaya çıkar. Normalde, yiyecekler kolon yani kalın bağırsaktan geçerken, dışkı oluşturma esnasında fazla su emilir. Akabinde bağırsakların çevresinde bulunan düz kaslar kasılarak dışkıyı kalın bağırsağın anüsten önceki son kısmı olan rektuma doğru ilerletir. Dışkı rektuma ulaştığında içeriğindeki suyun büyük miktarı emilerek dışkı katı hale getirilir. Kolona ait kas kasılmaları yavaş veya güçsüz olduğunda, dışkının bağırsaktan geçişi çok yavaşlar. Bu da olağandan fazla su emilimi nedeniyle kabızlıkla sonuçlanır. Toplumda en sık karşılaşılan kabızlık nedenleri arasında şunlar sayılabilir:
-
Hareketsiz bir yaşam tarzı
-
Kullanılan bazı ilaçların yan etkisi
-
Sıvı tüketiminin yetersiz olması
-
Dışkılamayı ertelemek
-
Seyahat, hamilelik gibi yaşam tarzındaki değişiklikler
-
Bağırsak işlevlerinde problemler
-
İrritabl bağırsak sendromu (5)
Sağlık otoriteleri tarafından genellikle haftada üç defadan az sayıda dışkılama olarak tanımlanan kabızlık sorununun tedavisi, bağırsak sağlığı için önem arz eder.
Kabızlığa Neden Olan Yiyecekler
Sık sık kabızlık sorunu yaşayan bireyler, öncelikle diyetlerinde yer alan besinleri irdelenmeli, gerekirse bu alanda değişik yapmayı düşünmelidirler. Çünkü diyetteki gıdaların özelliği bağırsak hareketleri ile yakından ilişkilidir. Kabızlığa zemin hazırlayan ya da var olan problemi artırabilen yiyecek ve içeceklerden bazıları şunlar olabilir:
-
Süt ve süt ürünleri: Aşırı süt ve peynir tüketmek, bağırsak hareketlerini yavaşlatarak dışkılamayı olumsuz yönde etkileyebilir. Bu besinlerin birçok faydası bulunduğundan yemeyi bırakmak doğru olmayacaktır. Bunun yerine bir takım modifikasyonlara gitmek daha doğru bir seçenek olabilir. Örneğin probiyotik içeren peynir ve yoğurt tüketmek bağırsak florasını olumlu yönde destekleyerek kabızlık çözümü için katkı sağlayabilir.
-
Hazır gıdalar ve fast food tarzı yiyecekler: Birçok kişi hayatın yoğun akışı nedeniyle hazır gıdalar ya da fast food tarzı yiyeceklere yönelir. Bu besinler bağırsak hareketleri için gerekli liflerden fakirdir. Liften yoksun bir diyet ise kabızlığın ana nedenleri arasında sayılabilir.
-
Kızartılmış yiyecekler: Kızartılmış yiyecekler de liften oldukça yoksun bir içeriğe sahiptir. Bu sebeple de bağırsak hareketini negatif yönde etkileyerek kabızlık için zemin hazırlar.
-
Yumurta: Yumurta yüksek protein içermesine rağmen liften fakirdir. Yapısında oldukça faydalı besin öğeleri barındıran yumurtayı diyetten çıkarmak yerine lifli besinlerle kombine şekilde tüketmek doğru davranış olacaktır.
-
Beyaz ekmek: Liften fakir kepeksiz unla yapıldığından fazla tüketimi, sindirim sisteminin çalışmasını negatif yönde etkileyebilir. Beyaz ekmek yerine lif bakımından zengin tam tahıllı olanları tercih etmek bu nedenle kabızlık çözümü için yardımcı olur.
-
Alkol: Alkol alımı vücuttan fazla su atılımına neden olarak kabızlık oluşumuna zemin hazırlayabilir (7).
Kabızlık Nasıl Geçer? Kabızlığa Ne İyi Gelir?
Kabızlık nasıl geçer ya da kabızlık sorunu nasıl çözülür sorularının cevabı bu problemi yaşayan bireyler tarafından sıklıkla merak edilir. Kabızlığı gidermeye yardımcı, evinizin rahatlığında kendi kendinize uygulayabileceğiniz birçok doğal yol mevcut. Evde kabızlık çözümü için yapılabilecek uygulamalardan bazıları şu şekilde listelenebilir:
-
Bol su tüketmek
-
Diyette lifli gıdalara daha fazla yer vermek
-
Egzersiz miktarını artırmak
-
Bağırsak kaslarını uyaran kahve tüketimini artırmak
-
Probiyotik içeren gıda ya da besin takviyeleri kullanmak
-
Kuru erik ve kayısı tüketmek (8)
Hamilelikte Kabızlığa Ne İyi Gelir?
Hamilelikte kabızlık yaygın olarak görülür; fakat bir takım yaşam tarzı değişiklikleri ile kontrol altına alınabilir. Demir takviyeleri, gebelikte kabızlık sorununu tetikleyebilir. sağlık uzmanınıza bildirin. Demir hamilelik sırasında ihtiyaç duyulan önemli bir besin öğesi olmasına rağmen, çok fazla alımı kabızlık problemini artırabilir. Demir takviyesi alıyorsanız, doktor önerisiyle tıp literatüründe laksatif olarak bilinen dışkı yumuşatıcı bir ilaç kullanmanız gerekebilir. Gebelikte kabızlık çözümü için şu uygulamalar yapılabilir:
-
Bol sıvı tüketmek kabızlığı önleme ve gidermeye yardımcı olabilir
-
Günlük rutine fiziksel aktiviteler eklemek bağırsak hareketlerini pozitif yönde etkiler.
-
Meyve, sebze, kuru baklagiller ve kepekli tahıllar gibi yüksek lifli yiyecekler tüketmek kabızlık için etkili bir çözüm olabilir. Doktorunuzun önerisiyle lif takviyesi kullanmak da farklı bir çözüm olabilir (9).
Çocuklarda Kabızlığa Ne İyi Gelir?
Diyet değişikliklerinin yanında olmak doktor önerisi ile lif takviyesi ya da dışkı yumuşatıcı ilaç kullanımı gibi rutindeki değişikliklerin yanı sıra aşağıdaki gibi çeşitli alternatif tıbbi yaklaşımlar çocuklarda kabızlığın giderilmesine yardımcı olabilir:
-
Masaj: Çocuğun karnına yapılan nazik bir masaj, bağırsakları destekleyen kasları gevşeterek bağırsak hareketlerini artırmaya yardımcı olabilir.
-
Akupunktur: Akupunktur, ince iğnelerin vücudun çeşitli bölgelerine batırılması ve manipüle edilmesi yoluyla uygulanan bir geleneksel tıp uygulamasıdır. Çocukta kabızlığa bağlı karın ağrısı varsa bu yolla terapi ağrıyı hafifletmeye yardımcı olabilir (10).
Bebeklerde Kabızlığa Ne İyi Gelir?
Bebeklerdeki dışkılama sıklığı erişkinlere kıyasla daha uzun aralıkları içerebilir. Bir bebeğin normal dışkılama sıklığı çoğu zaman bir haftaya kadar uzayabilir. Bununla birlikte bebeklerde de zaman zaman dışarıdan müdahale gerektiren kabızlık görülebilir. Bebeğinizde kabızlık sorunu oluşmuşsa, çocuk doktorunuz ilaç vermeden önce aşağıdaki gibi bazı önerilerde bulunabilir:
-
Egzersiz: Egzersiz, yetişkinlerde olduğu gibi, bebeklerde de bağırsak hareketlerini aktive etmeye yardımcı olabilir. Bu amaçla ebeveyn veya bakıcı, bebek sırt üstü pozisyonda yatarken, bisiklet sürme hareketine benzer şekilde bebeğin bacaklarını hareket ettirebilir.
-
Sıcak bir banyo: Bebeğe ılık bir banyo yaptırmak karın kaslarının gevşemesi ve bebeğin ıkınmayı bırakmasına yardımcı olabilir. Ayrıca Kabızlığa bağlı karın ağrısını da hafifletebilir.
-
Diyet değişikliği: Diyette yapılacak bazı değişiklikler, kabızlığı gidermeye yardımcı olabilir. Fakat bu diyet uygulamaları, bebeğin yaşına ve diyetin şekline göre değişebilir. Örneğin anne sütü alan bebekler için anneleri diyet yapabilir. Formül mamaya beslenen bebekte ise mamayı değiştirme yoluna gidilebilir. Eğer katı gıdalara geçilmişse liften zengin besinlere ağırlık vermek faydalı olabilir. Bu amaçla kullanılabilecek kabızlık giderici besinler şunlar olabilir:
-
Kayısı
-
Erik
-
Armut
-
Brokoli
-
Kabuksuz elma
-
-
Bol sıvı tüketimi: Küçük bebekler, sıvı ihtiyacını anne sütü ya da formül mamalar yoluyla karşıladıkları için genellikle ek bir sıvıya gereksinim duyulmaz. Bununla birlikte, kabız olan bebeklere az miktarda ekstra sıvı verilmesi yararlı olabilir.
-
Masaj: Bebeklerin karnına doğru şekilde yapılan masaj uygulaması kabızlığın çözümü için katkıda bulunabilir (11).
Kabızlık Kaç Günde Geçer?
Bu sorunun cevabı kişiden kişiye değişiklik gösterir ve yapılan diyetle yakından ilişkilidir. Örneğin, çok fazla süt ürünü ve az miktarda lifli gıda tüketen bir hastanın kabızlık şikâyetinin uzaması doğaldır. Kabızlık, semptomların süresine göre akut ve kronik olmak üzere iki grupta ele alınır. Genel olarak, akut veya kısa süreli kabızlık:
-
Birkaç gün gibi kısa sürelidir.
-
Diyete veya seyahat, hastalık, ilaç kullanımı gibi rutindeki bir değişiklikten kaynaklanır.
-
Egzersiz, yüksek lifli diyet ya da laksatif gibi reçetesiz ilaçlar yardımıyla rahatlar.
Kronik kabızlık ise:
-
Üç aydan uzun sürer ve hatta bazen yıllarca devam edebilir.
-
Günlük hayatı ve iş yaşamını ciddi oranda etkiler.
-
Diyet veya egzersiz yoluyla rahatlamaz, reçeteli ilaçlar ya da tıbbi müdahale gerektirir (12).
Kabızlık Geçmemesi Durumunda Ne Yapılmalıdır?
Kabızlık bazen uzun süre iyileşmeyerek kronik bir hale gelebilir. Kronik kabızlık, bir kişinin hayat kalitesini olumsuz yönde etkileyerek günlük görev ve faaliyetlerine odaklanmasını zorlaştırabilir. Yaşlılarda kabızlık gençlere oranla daha fazla sıklıkta kronikleşme eğilimi gösterir (13). Kabızlığa bağlı oluşan şikâyetler 7 günü geçerse ve tedaviye yanıt alınamıyorsa, ciddi nedenleri dışlamak adına bir doktordan yardım istemek en doğrusu olacaktır. Kabızlığa baş dönmesi, yorgunluk, kramp veya kas spazmları eşlik etmesi durumunda vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurmak hayati önem taşır (14).
Kabızlık ile ilgili önemli bilgileri toparladık. Bunun yanı sıra bağırsak hastalıkları belirtileri hakkında okuma yapabilirsiniz.
Karın Şişkinliği Nedir? gibi sorularınızın yanıtlarını içeriğimizde bulabilirsiniz.
Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
