Bağırsak tembelliği birçok kişinin kabızlık, gaz, şişkinlik gibi sorunlarla karşıya kalmasına neden olan ve yaşam kalitesini düşürebilen bir sağlık sorunudur. Bağırsaklarda dışkı geçişinin yavaşlaması şeklinde görülen bu durum aynı zamanda tembel bağırsak sendromu olarak da adlandırılır. Bağırsak tembelliği genellikle kronik bir durumdur ve semptomlar her zaman görülmese de oldukça sık aralıklarla kendini gösterir. Fakat yaşam tarzı değişiklikleri ve beslenme düzeninin gözden geçirilmesi ile durumun yönetimi çok daha kolay olabilir. “Bağırsak tembelliği nedir?” ve “Bağırsak tembelliği nasıl geçer?” sorularına yanıt arıyorsanız yazımızı okumaya devam edebilirsiniz.
Bağırsak Tembelliği Nedir?
Bağırsakların yavaş çalışması, bağırsak tembelliği veya tembel bağırsak sendromu olarak adlandırılır. Bağırsaklarda dışkının yavaş bir şekilde ilerleyişi dışkının sert olmasına ve kabızlık, seyrek dışkılama, gaz gibi şikayetlere neden olur. Yavaş sindirim genel olarak tek başına bir hastalık olmayıp bir sağlık sorununun belirtisi şeklinde görülür. Beslenme düzeni, yaşam tarzına ilişkin sorunlar, genetik yatkınlıklar, altta yatan sağlık sorunları gibi pek çok durum bağırsakların çalışma düzenini olumsuz etkileyerek sindirimin yavaşlamasına yol açabilir. Bu sorunun ve yol açtığı olumsuzlukların ortadan kaldırılabilmesi için ise bağırsak tembelliğine yol açan nedenlerin iyi bir şekilde belirlenmesi gerekir.1 2
Bağırsak Tembelliğinin Belirtileri Nelerdir?
Bağırsak tembelliğinin belirtileri pek çok kişide benzer durumları içerir. Sindirimin yavaşlamasına bağlı olarak görülen bağırsak tembelliği belirtileri arasında en yaygınları şu şekilde sıralanabilir:
Seyrek Dışkılama
Bağırsak tembelliğinin en temel belirtileri arasında dışkılama aralıklarının çok uzun olması yer alır. Tembel bağırsak sendromunda genel olarak haftada birkaç kezden daha az dışkılama görülür. Beslenme düzenine göre bu sıklık bazen artıp bazen daha da azalabilir.2
Dışkı Kıvamının Sert Olması
Bağırsaklarda dışkı ilerleyişinin yavaşlamasından kaynaklı olarak dışkı içerisindeki suyun emilimi daha fazla olur. Buna bağlı olarak dışkı kıvamı sertleşir. Çok sert yapılı dışkı, tuvalet ihtiyacını giderirken ıkınma gereksinimine, ağrıya ve acıya neden olabilir. Aynı zamanda sürekli sert kıvamlı dışkılama zaman içerisinde anal fissür (makat çatlağı) ve hemoroid (basur) gibi sorunları da beraberinde getirebilir.2 4
Karın Şişkinliği ve Ağrısı
Bağırsak tembelliği durumunda dışkılamanın gecikmesi ve zorlaşmasından kaynaklı olarak karında şişkinlik ve ağrı sorunu ortaya çıkabilir. Tembel bağırsak belirtileri arasında yer alabilen bu ağrılar bazen günlük yaşamı zorlaştırabilir.3 4
Mide Bulantısı ve İştahsızlık
Yavaşlayan sindirim ve dışkılama düzeninin aksamasına bağlı olarak karın ağrısının yanı sıra mide bulantısı ve iştahsızlık gibi sorunlar da görülebilir. Dışkılama sonrası genellikle rahatlama görülürken dışkılamanın gecikmesi ile birlikte bu şikayetler yeniden şiddetlenebilir.2
Bağırsak Tembelliği Neden Olur?
Bağırsak tembelliğine neden olabilecek pek çok durum söz konusudur. Altta yatan bir sağlık sorunundan kaynaklı sindirim sisteminin çalışmasında bir aksama veya dengesiz beslenme gibi basit bir neden bağırsak geçişini yavaşlatabilir. Yaygın bağırsak tembelliği nedenleri arasında şunlara yer verilebilir:2
Yetersiz Lif Alımı
Beslenme yoluyla vücuda alınan besinlerin sindirilmeden dışarı atılan kısımları lif veya posa olarak adlandırılır. Bu lifler dışkı hacmini artırarak dışkının bağırsakta ilerleyişini kolaylaştırır ve hızlandırır. Taze sebze ve meyveler, kepekli tahıllar, kuru baklagiller ve sağlıklı kuruyemişler önemli lif kaynakları arasında sayılabilir. Diyetin yeterince lif içermemesi, kabızlığa ve bağırsak tembelliğine neden olabilir.
Yetersiz Sıvı Tüketimi
Sindirimi yavaşlatan, dışkı kıvamını sertleştiren ve bağırsak tembelliğine neden olan bir diğer durum da yetersiz sıvı alımıdır. Sağlıklı ve düzenli çalışan bir sindirim sistemi için lif alımı artırılırken yeterli su tüketimine de özen gösterilmelidir.
Müshil (Laksatif) Kullanımı
Kabızlık nedeniyle uzun süre dışkıyı yumuşatıcı ve dışkılamayı kolaylaştırıcı müshil ilaçlarını kullanmak, uzun vadede bağırsak tembelliğine neden olabilen bir durumdur.
Kullanılan Bazı İlaçlar
Opioidler gibi ağrı kesiciler ve tedavi amaçlı kullanılan bazı diğer ilaçlar çalışma mekanizmaları nedeniyle veya yan etki olarak sindirimi yavaşlatabilir ve bağırsak tembelliğine yol açabilir.
Hastalıklar
Bazı durumlarda altta yatan herhangi bir hastalık bağırsak tembelliğinin nedenini oluşturabilir. Örneğin tiroid bezinin yetersiz çalışması ile görülen hipotiroidi durumunda sindirim yavaşlayabilir ve kabızlık sorunu ortaya çıkabilir.
Sinir Hasarı
Sindirim sistemine ilişkin sinirlerin hasar görmesi, sindirimi yavaşlatabilir ve kabızlığa neden olabilir. Beyin ve omuriliğe ilişkin travmatik yaralanmalar da bağırsakları etkileyerek bağırsak tembelliği sorununa yol açabilir.
Fiziksel Tıkanıklıklar
Bağırsakları etkileyen herhangi bir hastalık veya anatomik sorun, dışkı ilerleyişini olumsuz etkilediğinde bağırsak tembelliği görülebilir.
Bağırsak Tembelliği Nasıl Teşhis Edilir?
Bağırsak tembelliği bazı durumlarda yalnızca beslenme düzenine veya yaşam tarzına bağlı gelişen bir durum olabileceği gibi bazen de tıbbi bir sorun olup tedavi gerektirebilir. Bu nedenle bağırsak düzenine ilişkin sorunları uzun süredir devam eden kişilerin sağlık kuruluşlarına başvurması ve tıbbi değerlendirmeden geçmesi gerekir. Bağırsak tembelliği teşhisi için öncelikle hastanın tıbbi öyküsü çok detaylı bir şekilde alınmalıdır. Beslenme alışkanlıkları, fiziksel aktivite düzeyi, çalışma biçimi ve yaşam tarzına ilişkin bilgiler teşhis için oldukça önemlidir. Bunun ardından hekim tarafından rektum ve anüse ilişkin bir sorunun bulunup bulunmadığının kontrolü amacıyla fiziksel muayene yapılması gerekebilir. Aynı zamanda pelvik taban kaslarının sağlığı da değerlendirilebilir. Ek olarak sindirim sistemine ilişkin bir sorunun var olup olmadığını araştırmak adına kolonoskopiye başvurulması gerekebilir. Muayenede elde edilecek bulgulara göre bağırsak tembelliği teşhisi konulan kişilere gerekli medikal tedaviler ve beslenme yönlendirmeleri yapılır.
Bağırsak Tembelliği Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Bağırsak tembelliğinin nedenine bağlı olarak tedavi yaklaşımı değişkenlik gösterebilir. Bu nedenle öncelikli olarak hekimin yapacağı muayeneye ihtiyaç vardır. Muayene ve gerekli tetkiklerin yapılmasının ardından duruma göre uygulanabilecek tedavi adımları arasında şunlar yer alır:2 3
- Diyet değişiklikleri: Beslenme yoluyla yetersiz lif alımı, bağırsak tembelliğinin önemli bir sebebidir. Bu nedenle lif içeriği yüksek olan besinlerin diyetteki miktarı artırılmalıdır. Ayrıca günlük en az iki veya iki buçuk litre su tüketimine özen gösterilmelidir.
- Probiyotikler: Bağırsak hareketlerini artıran ve bağırsak geçişini hızlandıran probiyotikler, sindirim sistemi içerisinde doğal olarak yer alan dost bakterilerdir. Besinler veya probiyotik takviyeleri ile birlikte vücuda alınabilen bu bakteriler bağırsak düzeninin iyileştirilmesine katkı sağlayabilir.
- Egzersiz planı: Fiziksel olarak aktif olmak, bağırsak hareketlerini artırarak sindirimin düzenlenmesine yardımcı olur. Bu nedenle düzenli egzersiz yapmak, bağırsak tembelliğini bir ölçüde önleyebilir.
- Pozisyon düzenleme: Bazı kişiler için tuvalet ihtiyacının giderilmesi sırasında çömelme pozisyonunda olmak, bağırsak hareketlerini kolaylaştırabilir. Bunun için alaturka tuvalet kullanımı veya klozet önüne yerleştirilebilen yükseltici aparatların kullanımı önerilebilir.
- Girişimsel tedaviler: Çok nadir olarak aşırı derecede yavaş bağırsak hareketlerine sahip kişilere ameliyat yoluyla kolostomi torbasının yerleştirilmesi gerekebilir. Ayrıca ameliyata alternatif olarak girişimsel elektrik uyarıları yardımıyla bağırsak hareketlerinin teşvik edilmesini sağlayan tedavilerden yararlanılabilir.
Bağırsak Tembelliğine İyi Gelen Besinler
Bağırsak tembelliğinin en önemli tedavisi beslenme düzeninin yeniden planlanması ile gerçekleştirilir. Hem yetişkinlerde hem de çocuklarda bağırsak tembelliği, doğru beslenme ile büyük oranda kontrol altına alınabilir. “Bağırsak tembelliği nasıl geçer?” sorusuna yanıt olabilecek bazı besinler şunlardır:
Keten Tohumu
Çözünür diyet lifleri açısından oldukça zengin olan keten tohumu, dışkıyı yumuşatarak bağırsak geçişini kolaylaştırır. Bu nedenle kabızlığı ve bağırsak tembelliğini önlemeye yardımcıdır.6
Yoğurt ve Kefir
Yoğurt ve kefir, probiyotik bakteriler açısından oldukça zengin olan fermente süt ürünleridir. Bu besinlerin düzenli olarak tüketilmesi sindirim sistemini düzenleyerek kabızlığın önlenmesine yardımcı olabilir.7
Turşu
Yapılan bazı araştırmalar iki yemek kaşığı lahana turşusunun probiyotik takviyeleri ile aynı miktarda yararlı bakteri içerdiğini göstermiştir. Bu nedenle ev yapımı doğal turşular, özellikle de lahana turşusu, probiyotik özelliği ve içerdiği diyet lifleri sayesinde bağırsak tembelliği ile mücadele sürecine katkıda bulunabilir. 7
Lifli Sebzeler
Brokoli, karnabahar, yeşil yapraklı sebzeler gibi lif içeriği yüksek olan sebzeler, dışkı hacmini artıran ve düzenli bağırsak hareketlerini destekleyen çözünmez lifler açısından zengindir. Bu nedenle bağırsak tembelliği yaşayan kişilerin mutlaka tüketmesi gereken besinler arasındadır.7
Taze ve Kuru Meyveler
Diyet liflerinin en önemli kaynakları arasında yer alan meyveler, özellikle de kabuklu olarak tüketildiklerinde kabızlığı önlemeye ve bağırsak hareketlerini artırmaya yardımcı olur. Erik, kayısı, hurma, üzüm gibi meyvelerin kurutulmuş formları da sindirim sisteminizi düzenlemeniz için oldukça faydalı olabilir.7 8
Bakliyatlar
Fasulye, mercimek, bezelye gibi besinler günlük lif gereksiniminin büyük bir kısmını karşılayabilecek düzeyde posa içeriğine sahiptir. Bu nedenle bağırsak tembelliği yaşayan kişiler bu besinleri diyetlerine mutlaka eklemelidir.7
Tam Tahıllar
Buğdayın kepek kısmını da içeren tam buğday ürünleri ve diğer saflaştırılmamış tahıllar, çözünmez lifler için büyük birer kaynak niteliğindedir. Bağırsak tembelliği çözümü arayışında olan kişiler bu tür tam tahılları diyetine ekleyerek sindirim sisteminin düzenlenmesine önemli bir katkıda bulunabilir. 7
Bağırsak Tembelliği İçin Hangi Bölüm İlgilenir?
Bağırsak tembelliği ve kabızlığa ilişkin sorunlarınız diyet ve yaşam tarzı değişikliklerinize rağmen devam ediyorsa tıbbi yardım almanızda fayda vardır. Bağırsak tembelliğinin tedavisi için sağlık kuruluşlarına başvurmak isteyen kişiler dahiliye (iç hastalıkları) birimlerine başvurabilir. Burada yapılacak muayene ve değerlendirmelere göre gerekli görülmesi halinde bir üst uzmanlık dalı olan gastroenteroloji bölümlerine yönlendirme yapılabilir. Özellikle de dışkıda kan görülmesi, ağrılı dışkılama, şiddetli karın ağrısı, yüksek ateş gibi durumlar varsa sağlık kuruluşlarına bir an önce gidilmeli, vakit kaybedilmemelidir.1
Bağırsak Tembelliği Karın Ağrısı Yapar mı?
Karın ağrısı, bağırsak tembelliği belirtileri arasında yer alır. Çoğu zaman buna şişkinlik, gaz, ağrılı dışkılama veya seyrek dışkılama gibi belirtiler de eşlik eder. Ancak bağırsak tembelliğinin haricinde semptomları arasında karın ağrısı yer alan pek çok farklı hastalık söz konusudur. Bunlar arasında ciddi sağlık sorunları da yer alır. Dolayısıyla karın ağrısının her zaman bağırsaklar ile ilişkili olmadığı göz önünde bulundurularak özellikle de birkaç günden uzun süren sağlık sorunlarında tıbbi yardım alınmalıdır.3
Bağırsak Tembelliği Kilo Yapar mı?
Bağırsak tembelliği bazı durumlarda geçici veya kalıcı olarak kiloda artışa yol açabilir. Kabızlık durumunda dışkılama sıklığı azaldığında bağırsaklarda biriken yoğun kıvamlı dışkıdan kaynaklı olarak kiloda artış görülebilir. Bu durum geçicidir ve dışkılama ile birlikte bir rahatlama görülür. Ancak uzun süren kabızlık durumunda bazen vücutta su tutulumu artabilir. Tiroid bezinin yetersiz çalışmasından kaynaklı bağırsak tembelliği söz konusu olduğunda metabolizma hızı da yavaş olacağından kilo artışı görülebilir. Aynı zamanda sürekli kabızlık, ince bağırsakta bakteriyel büyüme (SIBO) olarak adlandırılan ve kilo alımıyla ilişkili olan bir duruma neden olabilir. Bu nedenle bağırsak düzensizlikleri ciddiye alınmalı ve bu konuda gerekli önlemler alınmalıdır.5
Siz de bağırsak tembelliği ile mücadele ediyorsanız yukarıdaki bilgi ve önlemleri dikkate alarak sindirim sisteminizi düzenleyebilirsiniz. Diyet ve yaşam tarzı değişiklikleri ile bağırsak düzeninizi iyileştiremiyorsanız hekiminize danışarak tedavi seçenekleri hakkında bilgi alabilirsiniz. Ayrıca konu özelinde daha detaylı bilgiler edinmek için sindirim sistemi hastalıkları, inflamatuar bağırsak hastalıkları ve sindirim sistemi düzenleyici besinler ile ilgili içeriklerimizi de inceleyebilirsiniz.
Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
