İshal yapan yiyecekler kabızlık sorunu yaşayan veya beslenme kaynaklı ishal sorunuyla sık sık karşılaşan kişiler tarafından sıklıkla araştırılan konuların başında gelir. Gerek besin içeriği ve yapısı gerekse bireyde oluşturduğu intolerans, alerjik reaksiyon ve emilim bozukluklarından kaynaklı olarak bazı yiyecek ve içecekler ishal durumuna neden olabilir. İshal yapan şeyler genellikle kişiye özgü etki gösterir ve bazı kişilerde sindirim sürecinde belirgin etkilere neden olurken diğer kişileri hiçbir şekilde etkilemeyebilir. Bu nedenle kişilerin kendi beslenme düzenini gözden geçirerek hangi besine karşı vücutlarının nasıl bir tepki verdiğini gözlemlemesinde fayda vardır. Siz de ishal yapan içecekler ve yiyecekler hakkında bilgi arayışında iseniz yazımızın devamını inceleyebilirsiniz.
İshal Yapan Yiyecekler Nelerdir?
Bazı yiyecekler içerdikleri makro ve mikro besin öğeleri, pişirme sürecinde kullanılan yöntemler veya sindirim sürecine ilişkin mekanizmalar nedeniyle dışkı kıvamını yumuşatabilir veya ishale yol açabilir. Bu nedenle kabızlıkla mücadeleyi desteklerken ishal durumunu kötüleştirebilir. Genel olarak ishal yapan besinler şu şekildedir:
Baharatlı Yiyecekler
Acı biber veya yoğun şekilde baharat içeren yiyecekler, özellikle de bu gibi ürünleri tüketmeye alışkın olmayan kişiler için besin kaynaklı ishallerin yaygın bir nedenini oluşturur. Acı biberlerde, bibere acı tadını veren kapsaisin adı verilen bir madde yer alır ve bu madde sindirim kanalında bulunan mukozal tabakalarda tahrişe neden olabilir. Acı içeren baharatlı yiyecekler de benzer etkiler gösterebilir. Bu gibi durumlarda ishalin yanında mide bulantısı, kusma gibi belirtiler de görülebilir. Acı ve baharatlı yiyeceklerden kötü etkilenen kişilerin bu besinlerden mümkün olduğunca uzak durması faydalı olabilir.1 2
Soğan ve Sarımsak
Fermente edilebilir oligosakkaritler, disakkaritler, monosakkaritler ve polioller kısaca FODMAP adıyla bir karbonhidrat kategorisi olarak gruplandırılmıştır. Yüksek FODMAP içeren yiyeceklerin sindirimi bazı kişiler için zor olabilir ve bu durumda ishal sorunu ortaya çıkabilir. Özellikle de irritabl bağırsak sendromu olan kişilerde düşük FODMAP içeren diyetler semptomları iyileştirebilir. Soğan ve sarımsak da FODMAP oranı yüksek olan besinler arasındadır ve bazı kişiler için ishal yapan gıdalar arasında yer alabilir.3
Karnabahar ve Brokoli
Turpgillerden olan brokoli ve karnabahar, kabızlıkla mücadeleyi destekleyebilen ve ishal yapan sebzeler arasında yer alır. İltihap ve oksidatif stresle savaşmaya yardımcı olabilecek birçok sağlık faydasını içeren bu besinler genel anlamda sağlığın desteklenmesi için de önerilebilir. Ancak yüksek lif içerikleri nedeniyle ishale neden olabilirken özellikle de inflamatuar bağırsak hastalıkları olan kişiler için sindirim sistemini zorlayıcı etkiler oluşturabilir. Yine aynı şekilde yüksek lif içerikli besinler tüketmeye alışkın olmayan kişilerde de bol miktarda karnabahar ve brokoli tüketimi kabızlık, gaz veya ishal gibi sindirim semptomları oluşturabilir. Bu kişiler küçük porsiyonlarla başlangıç yaparak lif alımını yavaş bir şekilde artırabilir.1
Fast Food Ürünleri
Yüksek oranda yağ içeren kızartılmış veya kavrulmuş yiyeceklerin sindirimleri zordur ve ishal sorununu beraberinde getirme olasılığı yüksektir. Özellikle de hassas sindirim sistemine sahip kişiler için bu tür besinlerin tüketimi rahatsız edici semptomlara yol açabilir. Yapılan bazı araştırmalar, ishalin en yaygın nedeninin fast food, balık, patates kızartması ve kremalı soslar gibi yiyeceklerin tüketiminden sonra görüldüğünü bildirmiştir. Hamburger, kızarmış tavuk, patates kızartması, hamur işleri gibi fast food ürünleri aynı zamanda hazır olarak satın alınıp tüketilen ve mikroorganizmalarla kirlenme olasılığı yüksek olan besinlerdir. Bu nedenle hazır olarak satılan fast food ürünleri mikroorganizmalardan kaynaklı enfeksiyöz ishaller açısından da riskli besinlerdir. Fast food ürünlerde ishal riskinin azaltılması için kızarmış ürünlerin yerine ızgara ürünler tercih edilebilir.3
Meyveler
Meyvelerde yüksek oranda bulunan fruktoz, ishal yapıcı etki gösterebilir. Meyve çeşitlerinin belirgin şekilde arttığı ve meyve tüketiminin çok daha yoğunlaştığı yaz aylarında birçok insanın bağırsak hareketlerinin arttığı ve dışkı kıvamının yumuşadığı görülebilir. Günde 40 ile 80 mg’den daha fazla fruktoz alan çoğu kişinin ishal belirtileri gösterdiği görülmüştür. Özellikle de kayısı, şeftali, armut, kiraz ve elma gibi ishal yapan meyveler yoğun şekilde tüketildiğinde, hem fruktoz hem de yüksek oranda lif alımına bağlı olarak ishal durumunu gelişebilir.2
İshal Yapan İçecekler Nelerdir?
Yiyeceklerin haricinde günlük beslenme düzeni içerisinde tüketilen bazı içecekler de ishal olmanıza neden olabilir veya ishal gelişimine katkıda bulunabilir. Bunlardan bazıları şu şekildedir:
Meyve Suları
Tıpkı meyveler gibi meyve suları da ishal durumuna yol açabilir. Bunun nedeni yüksek miktarda fruktoz şekerinin vücuda alınmasıdır. Doğal meyve sularında bir bardağın içerisine çok fazla meyvenin girmesi, fruktoz alımını daha da artırabilir. Öte yandan hazır meyve sularına eklenen glukoz, sükroz ve tatlandırıcı türleri de ishal yapıcı etki gösterebilir.2 4
Tatlandırıcılı İçecekler
Aspartam, sakarin ve sukraloz gibi yapay tatlandırıcılar ile mannitol, sorbitol ve ksilitol gibi şeker alkolleri, şeker ikamesi olarak tatlandırıcı içeren içeceklerin içinde yer alır. Bu şeker ikameleri sindirim sisteminin çalışma düzenini bozarak müshil etkisi oluşturur. Özellikle de fazla miktarda tüketimleri ishal ve karın ağrısı gibi sorunlara yol açabilir. Diyet meyve suları ve gazlı içecekler, tatlandırıcıların en fazla yer aldığı ürünlerdir. Ancak bunların haricinde sakızlar, şeker içermeyen tatlılar, kahve kremaları ve şurupları, ketçap gibi pek çok ürünün de tatlandırıcı içerebileceği unutulmamalıdır.2
Kahve ve Çay
Çay ve kahvede bulunan kafein, uyarıcı etkileri bulunan ve aynı zamanda antioksidan özellik taşıyan bir maddedir. Gün içerisinde daha uyanık hissetmenize yardımcı olan bu madde, aynı zamanda müshil etkisine sahiptir ve sindirim sistemi üzerinde de uyarıcı etki gösterir. Genel olarak günde üç veya dört fincan çay ya da kahve tüketen kişilerde ishal sorununun gözlenebileceği bilinmelidir. Bazı kişiler kahvelerinin içerisine şeker, kahve kreması, şeker veya şeker ikameleri ekleyebilir. Bu durum kahvenin ishal yapıcı etkisini daha da güçlendirecektir. Bunun yanı sıra kafeinsiz kahve çeşitlerinin de içerdiği bazı kimyasallar nedeniyle bağırsakları uyarabildiği ve ishale yol açabildiği bilinmektedir.1
Alkollü İçecekler
Alkollü içecekler tüketmek, ishal sorunu yaşayan kişilerde bu durumun olası nedenleri arasında yer alabilir. Alkol tüketiminden bir sonraki gün ishal sorunu yaşayan kişiler için bu ihtimal daha da güçlenir. Özellikle bira ve şarap gibi fermente içeceklerin aşırı tüketimine bağlı olarak ishal sorunu gözlenebilir. Ancak her kişi için durum farklıdır. Bu nedenle ishal sorunu yaşayan kişiler alkol tüketimini tamamen bırakarak ishal sorununun düzelip düzelmediğini kontrol edebilir. Sonuç ne olursa olsun, alkol sağlık açısından pek çok zararlı etkiyi beraberinde getirebilir. Bu nedenle alkol alımının minimuma indirilmesi veya sonlandırılması sağlık açısından faydalı olacaktır.
Kabızlık sorununu ortadan kaldırmanın yollarını ararken ishal yapan yiyecekler ve içecekler dönemsel olarak imdadınıza yetişebilir. Ancak özellikle de ishal ile mücadele ediyorsanız yukarıdakiler, bir süreliğine kaçınmanız gereken yiyecek ve içecekler olacaktır. Beslenme düzeni ile ishal, bir miktar kontrol altına alınabilse de özellikle de şiddetli ve uzun süreli bir ishal belirtileri yaşıyorsanız sağlık uzmanınıza danışmanızda fayda vardır. Ayrıca konuya ilişkin daha detaylı bilgi edinmek için “Kronik ishal” ve “Antibiyotik ishal yapar mı?” başlıklı diğer içeriklerimizi de inceleyebilirsiniz.
Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
