Sindirim sisteminde hava birikmesi, genellikle gaz üretilene ya da bağırsaklardan geçene kadar fark edilmez. Mideden rektuma kadar olan sindirim sisteminde, sindirim ve yutmanın doğal bir sonucu olarak bağırsak gazı bulunur. Aslında fasulye gibi bazı gıdalar, kalın bağırsağa (kolon) ulaşana kadar tamamen parçalanmazlar. Bağırsakta aşırı şişkinlik, belirli yiyecekleri yemekten, belirli yiyecekleri tam olarak sindirememekten veya kolonda bulunan zararlı bakterilerin fazlalığından kaynaklanabilir. “Bağırsak gazı nasıl giderilir?” sorusunun yanıtı için yazının devamına göz atabilirsiniz.
Bağırsak Gazı Belirtileri Nelerdir?
Bağırsak gazı oluşumu, sindirim sürecinin doğal bir parçasıdır. Gaz oluşumu sonrası dışarı atılamadığında gaz sıkışması meydana gelebilir ve karın bölgesinde sancı oluşturur. Gaz üretimini artıran besinlerin tüketilmesi ya da sindirim sistemi rahatsızlıkları, bağırsaklarda fazla gazın oluşmasına neden olan başlıca etkenlerdendir. Oluşan fazla gaz, çeşitli belirtilerle kendini gösterir.
-
Bağırsak gazı belirtileri en sık karında oluşan yoğun karın ağrısı şeklindedir. Keskin bir şekilde oluşabilir ve kişiye rahatsızlık verir.
-
Karında gerçekleşen diğer semptom ise şişkinliktir. Biriken gaz nedeniyle bağırsakların bulunduğu karın bölgesi genişleyerek şişkinliğe sebep olur ve baskı hissi yaratır.
-
Genişleyen karın sertleşmeye de neden olur; yani sert bir göbek diğer semptomlardandır.
-
Gaz çıkışı sağlanabilse bile vücut sürekli bağırsak gazı üretmeye devam ettiği için semptomlar değişmeden devam eder. İlerleyen vakalarda aşırı bağırsak gazı, ateş, açıklanamayan kilo kaybı, rektal kanama ve artan gazdan kaynaklı mide bulantısı ve kusma görülebilir (1).
-
Bağırsak gazının altında yatan bir hastalık olması ihtimali düşük de olsa vardır. Zaman içerisinde kanlı dışkı, dışkı kıvamında değişiklikler, kilo kaybı, tekrarlayan kusma, göğüs ağrısı gibi belirtiler, gaz sancısı ile birlikte bulunduğunda bir uzmana görünmek gereklidir (2).
Bağırsak Gazı Neden Olur?
Bağırsak gazı nedenleri iki ana gruba ayrılabilir. Bağırsaklara ulaşan gaz, hava yoluyla yutulabilir veya normalde bağırsaklarda, özellikle kalın bağırsakta yaşayan bakteriler tarafından üretilebilir. Yutulan hava nadiren aşırı bağırsak gazı için nedendir. Fazla gazın kaynağı bağırsak bakterileridir. Bakteriler, ince bağırsaktan geçerken esas olarak şekerler ve dirençli nişasta gibi sindirilmemiş gıdaları sindirirken, gaz (esas olarak hidrojen ve/veya metan) üretir. Fakat sindirim sistemi, süt ürünlerindeki şeker (laktoz) veya buğday benzeri tahıllardaki glüten proteini gibi belirli yiyecekleri parçalayamaz ve ememezse gaz veya şişkinlik oluşabilir. Bu sorunun sebebi gıda intoleransı olabilir. Genelde ciddi bir hastalığın belirtisi olmayan bağırsak gazı, başka semptomlar ile birlikte görüldüğünde müdahale gerektirebilir.
Gaz Yapan Besinler
Tam tahıllara benzer diğer yüksek lifli gıda kaynakları da gaz ve şişkinliğe neden olabilir. Vücut genel olarak bir süre sonra yüksek lifli bir diyete uyum sağlayabilir fakat bu süre boyunca bağırsak gazı sorunu da oluşabilir. Laktoz veya süt şekeri de bazı kişilerde gaza neden olabilir. Süt ve ürünleri tüketimi sonrası gaz sorunu artıyorsa vücutta, laktozu ayırması beklenen laktaz enzimi yeterince üretilmiyor olabilir. Fruktoz gibi normal şekerlerin de sindirim zorluğu oluşturarak gaz oluşumunu artırabildiği bilinir. Faydalı bakterilerin kolonda sindirilmemiş şekerleri ayırdığı noktada gaz oluşabilir. Armut ve sıkılmış elma da dahil olmak üzere pek çok doğal üründen elde edilen içecek, fruktoz içerir. Alkolsüz içecekler ve yüksek fruktozlu mısır şurubu içeren bazı şekerli içecekler de fruktoz içeriği nedeniyle gaza sebep olabilir.
Hava Yutmak
İnsanlar yemek yerken veya içecek içerken az miktarda hava yutar. Genellikle fast food tüketirken, sakız çiğnerken, sigara içerken ve gevşek protez kullanımı sırasında hava yutma eylemi gerçekleşir. Yutulan havanın fazla olması, şişkinlik ve gaz semptomlarını artırabilir. Genelde mideden ağıza gönderilerek yutulan hava atılabilse de bazı durumlarda bağırsaklara kadar ilerler ve rahatsızlık verir.
Kalın Bağırsak Mikrobiyotası
Bazı yiyecek ve içecekler, mide ve ince bağırsağın tam olarak sindiremeyeceği karbonhidratlar (şekerler, nişastalar, lif) içerir. Örneğin, lahana, brokoli gibi besinler, sindirilmesi zor bir karbonhidrat olan rafinoz içerir. Rafinoz, kolona ulaştığında bakteriler tarafından sindirildiği için bu gıdalar çok fazla gaz ve şişkinliğe neden olma eğilimindedir. Sindirilmemiş karbonhidratlar, bakterilerin onları parçaladığı ve gaz ürettiği kolona girer. Kolon (kalın bağırsak), sindirim sistemindeki sindirime yardımcı olan yararlı ve zararlı bakterilere, bazı mantarlara ve virüslere ev sahipliği yapar. Kolondaki bakteriler, karbonhidratların parçalanmasına yardımcı olurken gaz üretir. Faydalı bakteri miktarı azalınca gaz üretimi artabilir.
Sindirim Sistemini Etkileyen Hastalıklar
Sindirim sistemini etkileyerek bağırsak gazına sebep olan hastalıklar bulunmaktadır. Glüten sindiriminde sorunlara neden olan çölyak hastalığı, bağırsak hareketlerinin azaldığı kabızlık sorunu, mide sıvısının yemek borusuna kaçması rahatsızlığı olan gastroözofageal reflü (GÖRH), mide tembelliği olarak da bilinen gastroparezi, psikolojik sorunların bağırsağı etkilediği huzursuz bağırsak sendromu (İBS), midenin olması gerekenden hızlı boşaldığı dumping sendromu bu hastalıkların bir kısmıdır ve bağırsak gazına neden olabilirler.
Dilerseniz sindirim sistemi özellikleri hakkında daha fazla bilgi edinerek önleminizi alabilirsiniz.
Bağırsak Gazına Ne İyi Gelir?
Vücudun yiyecekleri parçalaması sonucu oluşan gaz, sindirim sisteminde birikir. Peki “Bağırsak gazı için ne yapmalı?” Yaşam tarzı değişiklikleri ve diyet ayarlamalarının bir kombinasyonu ile fazla gazı giderebilir ve gaz şişkinliği azaltılabilir.
-
Aşırı şişkinliğe neden olan yiyecekleri belirlendikten sonra, bunları daha az tüketmek faydalı olabilir fakat sağlıklı sınırların dışına çıkmamak gerekir.
-
Diyette sindirilemeyen karbonhidratlar fazla ise bunları sindirimi daha kolay olan ve bağırsaklara iyi gelen besinler ile değiştirmek faydalı olabilir.
-
Besinler daha küçük öğün halinde ve sık sık tüketilebilir. Günde üç büyük öğün yerine yaklaşık beş ila altı küçük öğün yemek, sindirim sistemi üzerinde baskıyı azaltabilir (5).
-
Daha az hava yutmak da mideye ve oradan bağırsaklara geçen havayı azaltacağı için bağırsak gazının bir kısmının önüne geçmiş olabilir.
-
Probiyotik takviyeler ya da probiyotik gıdalar tüketmek de bağırsaklardaki faydalı bakterileri artırarak bağırsak sağlığı için faydalı olabilir. Bunlar, sindirimi kolaylaştırmaya ve fazladan gaz oluşumunu engellemeye destek olabilir. Lactobacillus ve Bifidobacterium gibi bakterileri içeren probiyotikler, gaz ve şişkinliği azaltmaya yardımcı olabilecek normal sindirimi teşvik edebilir. Bunlar lahana turşusu ve yoğurt gibi fermente gıdalarda bulunur.
-
Yemek yedikten sonra yürüyüşe çıkmak, bağırsaklarda oluşan gazın hareketini kolaylaştırabilir. Yemek sonrasında dik oturmak ve ılık içecekler içmek de yardımcı olabilir.
-
Beslenme ve egzersiz değişiklikleri ile giderilemeyen bağırsak gazı problemi, nane, kekik gibi spazm giderici ve gaz çıkışını kolaylaştıran bitki çayları kullanımı ile giderilebilir.
Bağırsak Gazı Nasıl Çıkarılır?
Yutulan hava, midede bir süre kalabilir ve geğirme ile dışarı atılır. Şişkinlik genellikle hava, kalın veya ince bağırsakta hapsolduğunda oluşur. Bağırsaklara geçen gaz, gaz çıkartarak kalın bağırsaktan vücut dışına atılarak uzaklaştırılır. Normal bir insan günde 12 ila 25 kez gaz çıkarır ve günün ilerleyen saatlerinde bağırsaklarda daha fazla gaz bulunabilir. Mide ve bağırsak gazını çıkarmak için kişinin kendi başına yapabileceği eylemler bulunmaktadır. İlk sırada bağırsaklardaki gazın hareketini sağlamak için hareket etmek gelir (6). Hafif bir yürüyüşe çıkmak gazın hareket etmesini sağlayarak dışarı atılmasına destek olabilir. Aynı zamanda ağrı hissedilen noktaya masaj yapmak ya da sırt üstü pozisyonda bacakları düz bir şekilde uzatıp karna doğru çekme hareketini tekrarlamak, gaz çıkışına yardımcı olabilir. Aynı zamanda spazm giderici özelliği olan çayların tüketilmesi de bağırsak gazı çıkışını kolaylaştırabilir. Bir diğer yöntem ise karın üzerine sıcak kompres uygulamaktır. Mide ve bağırsaklara uygulanan sıcaklık, gaz çıkışına ve rahatlamaya yardımcı olabilir. Gazın çıkmadığı ya da çıksa bile sürekli devam ettiği ciddi durumlarda bir uzmana görünmekte yarar vardır. Doktor tarafından gaz çıkışını kolaylaştıran ilaçlar reçete edilmesi gerekebilir ya da gaz oluşumuna neden olan bir rahatsızlık var ise gerekli tedaviye başlanabilir.
Çoğu durumda, ara sıra karın şişmesi ve gaz oluşumu tıbbi müdahale gerektirmez. Ani gaz oluşumlarında hareket ve rahatlatıcı ürünler yardımcı olabilirken tekrarlayan durumlarda alışkanlıkların değerlendirmesi ve yeme alışkanlıklarındaki değişiklikler, durumu iyileştirmeye yardımcı olabilir. Bununla birlikte semptomların sıklığı, yeri veya şiddeti artarsa veya kilo kaybı, ishal, kusma, mide ekşimesi, kanlı dışkı şikayetleri eşlik ederse bir uzman doktora danışılmalıdır.
Kısacası bağırsak gazının olmaması için bağırsak sağlığını korumanın önemi büyük. Peki, bağırsak sağlığı için ne yapmalı? Bu sorunun yanıtı için içeriğimizi okuyabilir, bağırsak sağlığınızı korumak için yapabileceklerinizi öğrenebilirsiniz.
Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
